آیا کورش دوم (مشهور به کوروش بزرگ) فردی زرتشتی بود یا خیر؟ در این نوشتار به این مسأله خواهیم پرداخت که کورش بزرگ، زرتشتی نبود. دلایل، شواهد و قرائنی ارائه خواهیم کرد که نشان می‌دهد کورش، بی‌تردید زرتشتی نبود.
- در منابع یونانی بویژه از نگاه هرودوت (Herodotus)، پارس‌ها، چندگانه پرست بودند. از جمله یکی از خدایان آن‌ها، آلیلات (Alilat) نام داشت که پرستش این خدا را از عرب‌ها آموخته بودند.[1] گزنفون (Xenophon) دیگر تاریخ‌نگار یونانی هم دقیقاً اشاره می‌کند که کورش چندگانه پرست بود. او بارها تصریح می‌کند که کورش خدایان را می‌پرستید و برای آنان قربانی می‌کرد.[2]
- در منابع زرتشتی هم که ابداً و مطلقاً نام کورش به عنوان شاه ایران نیامده است. امروز، برخلاف تبلیغات دروغ موبدان زرتشتی و باستان‌گرایان (که مدعی هستند عرب‌ها همه کتاب‌ها را به آتش کشیدند) لیکن هزاران صفحه از متون فارسی میانه زرتشتی، از دوران پیش از اسلام و نیز عصر اسلامی باقی مانده است. ولیکن نام کورش در این کتاب‌ها به عنوانِ شاه ایران نیامده است. اگر کورش زرتشتی بود، یقیناً نام او در متون و تاریخ شفاهی به عنوان شاه ایران ثبت و ضبط می‌شد.
- طبق یافته‌های باستان‌شناسی کورش زرتشتی نبود. برای نمونه در منشور کورش هخامنشی (همین استوانه مشهور) به بت‌های بعل و مردوک قسم یاد شده است. به ویژه مردوک که خدای آسمان‌ها و زمین خوانده شده و کورش می‌گوید که همواره به دنبال پرستش و نیایش مردوک بوده است. حتی خود را برگزیده وی می‌داند. کورش، مردوک را سرور بزرگ خود می‌خواند و برای تحکیم معبد اسانگیلا، تلاش بسیار می‌کند. در منشور کورش، بیش از 10 مرتبه از مردوک یاد شده است. جالب اینکه امروزه از حیث علمی ثابت شده که مردوک در اصل به معنی گوساله است.[3]
- باز هم از نگاه باستان‌شناسی، ثابت شده است که در مجموعه پاسارگاد (که امروزه مشهور است) نماد یک بعل فینیقی وجود دارد. این بعل هم خدای بت‌پرستان فینیقیه بود که نماد آن در کاخ منسوب به کورش موجود است. به راستی نماد بعل در کاخ منسوب به کورش چه می‌کند!؟ جالب اینکه در تورات و قرآن شدیداً از پرستش و ستایش بعل، نهی شده است. به ویژه در تورات، آنانی که بعل‌پرستی و بعل‌ستایی را ترویج می‌کنند لعنت شده؛ خونشان مباح شمرده شده است. پرستش بت بعل در دیانت زرتشتی جایی ندارد. همین خود نشان می‌دهد که کورش زرتشتی نبود.
- در هیچ کتیبه‌ای از کورش، ابداً نامی از اهورامزدا (خدا در آیین زرتشتی) و مطلقاً نامی از زرتشت وجود ندارد. اگر او زرتشتی بود حداقل در یک سندِ اصیل، نام خدا و پیامبر زرتشتی‌گری را بر زبان می‌آورد. اما دریغ از کمترین اشارت!
- طبق منابع یونانی، کورش وصیت کرد که بدنش به خاک سپرده شود.[4] این در حالی است که در دین زرتشتی، خاکسپاری ممنوع بوده است. به عبارتی دیگر، زرتشتیان مردگان خود را دفن نمی‌کردند. بلکه درون دخمه‌ها قرار می‌دادند تا خوراک جانداران شوند و این رسم تا همین اوایل دوران حکومت پهلوی برقرار بود. چون زرتشتیان معتقد بودند که خاک عنصری مقدس است و نباید آلوده شود (از همین روی دفن مردگان در خاک را گناهی بزرگ می‌دانستند). حال اگر فرض بگیریم که کورش زرتشتی بوده؛ پس چرا دقیقاً خلاف تعالیم زرتشتی‌گری وصیت کرده بود؟ همین خود نشان می‌دهد که او زرتشتی نبود.
- ماکس مالوان هم تصریح می‌کند مدرک برای زرتشتی بودن کورش وجود ندارد.[5] از همین روی عرض می‌کنیم کسانی که مدعی زرتشتی بودن کورش هستند، در پی فریب مردم هستند.
یک قاعده عقلانی برخاسته از حکمت وجود دارد که می‌گوید: «یقین، با احتمال و گمان نقض نمی‌شود.» و به عبارتی دیگر، یقین سابق، با شک لاحِق نقض نمی‌شود. یعنی فقط یقین است که می‌تواند یقینِ دیگری را کنار بزند. از آنچه گفته شد، درمی‌یابیم که کورش زرتشتی نبود و یقیناً سندی بر زرتشتی بودن او وجود ندارد. در این میان، مدعیانی که اصرار می‌کنند کورش، زرتشتی بود، باید دلایلی روشن و قانع‌کننده و متقن ارائه کنند. نه اینکه از احتمالات و اما و اگرها سخن بگویند. در مجموع هیچ دلیل عقلانی و تاریخی بر زرتشتی بودن کورش وجود ندارد.
منبع: پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب
[1]تاریخ هرودوت، کتاب 1 بند 131
[2]گزنفون، كوروشنامه، ترجمه: رضا مشايخى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، 1386، ص 266
[3]بنگرید به: "مردوک در منشور منسوب به کوروش "
[4]حسن پيرنيا، ج1، ص 468؛ گزنفون، كوروشنامه، ترجمه: رضا مشايخى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، 1386، ص 270-271.
[5]ماکس مالوان، تاریخ ایران کمبریج، جلد ۲، قسمت ۱ (کورش بزرگ) ترجمه تیمور قادری، تهران: نشر مهتاب، 1387، ص 494
