فدا و گناه نخستین

سیر پیدایش «فدا»

hashie bala

   

نویسنده: زهرا مرادی

اعتقاد به «فدا» ریشه​‌ای در آموزه‌های مسیح یا انبیای عهد عتیق نداشت و یکباره پولس که نه مسیح را دیده بود و نه شاگردیِ حواریون را کرده بود به چنین آموزه​‌ای پر و بال داد.[1]

برخی از منتقدانِ آموزه​‌ی فدا معتقدند که اعتقاد به ظهور فردی منجی که گناه انسان‌ها را به دوش می​‌کشد و یا حتی در این راه کشته می‌​شود، از ادیان غیر ابراهیمی به مسیحیت وارد شده است.[2] به عنوان نمونه در اسطوره‌ه‌ای بودایی، از بودا به عنوان شخصیتی که آمده تا گناهان مردم را به دوش بکشد، یاد شده است.[3] همچنین میترا پرستان نیز چنین اعتقادی را درباره‌​ی میترا مطرح کرده‌اند. در باور آنها میترا برای نجات بشریت از گناهانش کشته شده و به خاک سپرده شده است.[4]

بسیاری معتقدند چون پولس در صدد جذب بت پرستان به مسیحیت بوده، «فدا» شدن عیسی مسیح را مطرح کرده تا برای آنها که با چنین باوری غریبه نبودند، جذابیت بیشتری ایجاد شود. پولس، خود به این نکته اقرار می‌​کند که برای اینکه مخاطبان به حرفهایش گوش دهند و به مسیح ایمان آورند،[5] با هر طایفه‌ای مانند خودشان برخورد می‌​کرد. یعنی وقتی با یهودیان بود، مانند یهودیان رفتار می​‌کرد؛ زمانی که با غیر یهودیانی که پیرو آداب و رسوم یهود بودند، صحبت می​‌کرد، مطابق میل ایشان بود؛ و آن هنگام که با بی دینان و بت پرستان بود، مانند آنها می​‌گشت! [6]

از طرفی، در آن روزگار، رومیانِ بت پرست، به شدت طرفدار عقاید اسرارآمیز و رمزی یونانی بودند. مثلاً در شهر طرسوس، زادگاه پولس، همانند بیشتر شهرهای یونان، كسانی وجود داشتند كه پیرو ادیان رمزی مانند «اورفئوسی» بودند. پیروان این مذاهب، معتقد بودند: خدایی كه می‌پرستند به خاطر آنان مرده، سپس از قبر برخاسته و اگر با ایمانِ محكم و مطابق رسوم صحیح، او را بخوانند، آنان را از «هادس» نجات می‌دهد و در نعمت زندگانیِ جاوید و سرشار از سعادت سهیم می‌گرداند.[7]

غیر یهودیان انطاکیه و سایر شهرهایی که پولس در آنجا به تبلیغ مسیحیت می​‌پرداخت، هرگز عیسی را در طول زندگانی اش نشناخته بودند. پولس از این ماجرا بهره برد و عیسی را متناسب با باورهای آن اقوام، همچون خدایان منجی معرفی کرد. خدایانی مانند اوزیروس که مرد تا زنده شود و حیات جاودانی را به بشر عطا کند.

بدین ترتیب، پولس به اندیشه‌های شرک آلود، جامه‌ی مسیحیت پوشاند[8] تا مقبولیت مسیحیت را نزد مشرکان ارتقا دهد.

به هر حال، امروزه گذشته از چالش های مربوط به نحوه​‌ی تبیین «فدا»، تردیدهایی جدی از سوی برخی مسیحیان روشنفکر در خصوص ریشه​‌ی این آموزه مطرح است.

این آموزه بعدها توسط کلیسا پر و بال گرفت و دچار تغییراتی شد که علاقمندان می‌توانند در بخش «فدا و کلیسا» این موضوع را دنبال نمایند.

  


[1]- در کتاب اشعیای نبی اشاراتی به ظهور شخصیتی که گناهان مردم را به دوش خواهد کشید، شده (او جانش را قربانی کرد تا آمرزش گناهان به ارمغان آورد: کتاب مقدس تفسیری، اشعیا، باب 53، بند 10) و در انجیل متی نیز از زبان عیسی چنین آمده: «خون من ریخته می​‌شود تا گناهان بسیاری بخشیده شود» (کتاب مقدس تفسیری، انجیل متی، باب 26، بند 28). مسیحیان این فرازها را تاییداتی از کتاب مقدس بر آموزه​‌ی فدا می‌​دانند. اما همان طور که ذیل چالش شماره 1  توضیح داده شده، آموزه‌​ی فدا بر پایه‌​ی اعتقاد به «سرایت گناه نخستین» بنا گردیده اما به جز نوشته‌های پولس در هیچ جایی از کتاب مقدس به چنین اعتقادی اشاره نشده است. در دو بند مذکور (اشعیا، 53: 10 و انجیل متی، 26: 28) نیز درباره​‌ی گناه نخستین و اینکه عیسی در راه بخشش گناهی که آدم به بشریت منتقل نموده، فدا شده، سخنی به میان نیامده است.

[2]- دورانت، ویل؛ تاریخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمی و دیگران، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، 1378 ش. ج 3، ص 689 – 705.

[3]- هیوم، رابرت ارنست؛ ادیان زندهی جهان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378ش. ص116 – 118.

[4] شلبی، الدکتور أحمد؛ مقارنة الأدیان(2)، مکتبة النهضة المصریة، 1998م، ص 181.

[5]- «... مانند خودشان رفتار می​‌کنم تا به این ترتیب مایل شوند به پیام انجیل گوش فرا دهند و به مسیح ایمان آورند ... همرنگ آنان می‌​شوم تا بتوانم بسوی مسیح هدایتشان کنم»: کتاب مقدس تفسیری، اول قرنتیان، باب 9، بند 20 و 21.

[6]- «و یهود را چون یهود گشتم تا یهود را سود برم و اهل شریعت را مثل اهل شریعت تا اهل شریعت را سود برم و بی شریعتان را چون بی شریعتان شدم هرچند نزد خدا بی شریعت نیستم بلکه شریعت مسیح در من است تا بی شریعتان را سود برم»: کتاب مقدس، اول قرنتیان، باب 9، بند 20 و 21.

البته در کتاب مقدس تفسیری، این جملات به گونه​‌ای نوشته شده که این طرز رفتار پولس مقبول تر به نظر برسد. به نگارش کتاب مقدس تفسیری توجه فرمایید: «وقتی با یهودیان هستم، مانند خودشان رفتار می​‌کنم تا به این ترتیب مایل شوند به پیام انجیل گوش فرا دهند و به مسیح ایمان آورند. وقتی با غیر یهودیانی هستم که پیرو آداب یهودند، با اینکه با طرز فکرشان موافق نیستم، اما مخالفت خود را ابراز نمی‌کنم، زیرا هدفم کمک به ایشان است. وقتی با بت پرستان هستم، مانند ایشان می‌​شوم، البته نه در همه مسایل، زیرا بعنوان یک مسیحی باید مطیع احکام خدا باشم و آنچه را درست است، انجام دهم. بنابراین، همرنگ آنان می‌​شوم تا بتوانم بسوی مسیح هدایتشان کنم»: کتاب مقدس تفسیری، اول قرنتیان، باب 9، بند 20 و 21.  

[7]- دورانت، ویل؛ تاریخ تمدن؛ قیصر و مسیح، ج3، ترجمه حمید عنایت و دیگران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1370‌ش. ص 680.  

[8]- همان، ‌ص 689 و 696. 

  

 

بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص)

 

 

logo-samandehi

جستجو