بسم الله الرحمن الرحیم

سواد زندگی

   

نویسنده: زهرا مرادی

   

دوره‌ی «سواد زندگی» با هدف ایجاد مهارت‌های ضروری در فرزندانمان برای داشتن یک زندگی سالم، شاد و موفق، توسط کارشناسان و مربیان خانه‌ی کودک و نوجوانِ بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) برای گروه سنّی 9 تا 12 سال تدوین گردیده است.

    

جلسه بیست و ششم: دوستی قشنگ‌تر از دعوا

   

موضوع: دوری از دعوا و خشونت

   

چکیده‌ی درس: تذکر به این که دوستی بهتر از دعوا و خشونت است + تمرین مدیریت چالش هایی که می‌تواند منجر به دعوا یا قهر شود + راهکارهایی برای جلوگیری از دعوا

   

محتوا:

مربی، صحبت‌هایش را اینگونه آغاز می‌کند که: بچه‌ها کسی بین شما هست که با کسی قهر باشد یا دعوا کرده باشد؟ اگر موردی بود، مربی از او سوال می‌کند که آیا می‌تواند برای بقیه، توضیح دهد چه شد که با فرد مورد نظر قهر کرد و یا سر چه ماجرایی با هم دعوایشان شده؟ اگر هم کسی در بین دانش آموزان نبود، مربی اینگونه ادامه می‌دهد که: خب خدا را شکر که کسی در این جمع، با کسی قهر نیست. ولی به هر حال برای همه‌ی ما پیش آمده که یا خودمان با کسی دعوایمان شده و قهر کرده‌ایم یا دعوای بقیه را دیده‌ایم. مثلا دوست‌مان یک حرفی به ما زده و از دستش ناراحت شده ایم و با هم قهر کرده‌ایم. یا در خیابان داریم یک جایی می‌رویم یکدفعه می‌بینیم دو ماشین با هم تصادف می‌کنند، بعد راننده‌ی هر دو ماشین می‌پرند بیرون و شروع می‌کنند به داد و بیداد و زدنِ حرف‌های زشت به هم. یک وقت هایی کار به جاهای خطرناک‌تر هم می‌رسد. مثلا یکی قفل فرمان بر می‌دارد و می‌کوبد سر راننده‌ای که با او تصادف کرده. خون از سر و کله‌ی طرف جاری می‌شود و دعوا جدی‌تر می‌شود. در حالی که اگر از اول، هر دو طرف، با ادب و با خونسردی نسبت به اتفاقی که افتاده بود، رفتار می‌کردند و به جای این که به هم فحش بدهند، منتظر پلیس می‌شدند تا بیاید و مقصر را مشخص کند، نه حالشان انقدر بد می‌شد و نه ماجرا انقدر کِش می‌آمد.

بچه‌ها قبول دارید که دلیل دعوا هر چه که باشد و مقصر هر کسی که باشد، هر دو طرف، اعصاب شان خورد می‌شود؟ اصلا حالِ همه بعد از دعوا، بد است. پس بهتر است یک جوری رفتار کنیم که اصلا کار به دعوا نکشد. چطوری؟ یک وقت هایی اگر کمی مهربان‌تر باشیم، کمی مؤدب‌تر باشیم، کمی صبورتر باشیم، ... مشکل، خودش حل می‌شود و به دعوا نمی‌رسد. یک انیمیشن با هم ببینیم:

   

انیمیشن مهارت‌های زندگی با عنوان «پرهیز از دعوا و فحاشی»

حالا بیایید با هم تمرین کنیم ببینیم در شرایط مختلف چطور می‌توانیم جلوی دعوا یا قهر کردن را بگیریم. مثلا به خانه می‌رویم و می‌بینیم باز هم خواهر یا برادر کوچکترمان بی اجازه به وسایل کمدمان دست زده. دو جور رفتار می‌توانم بکنم: با داد و ناراحتی بگویم عه، تو دوباره به وسایل من دست زدی؟ و وسایلم را از دستش بیرون بکشم و از اتاق هلش بدهم بیرون. که خب صدای جیغ و گریه‌ی او با صدای فریاد من و احتمالا صدای دادِ مادرم که از دعوای دوباره‌ی ما عصبانی شده، قاطی می‌شود و یک دعوای درست و حسابی راه می‌افتد. یک مدل دیگر هم می‌توانم رفتار کنم. چه جوری؟

حالا فرض کنید در مدرسه یکی محکم هل‌تان می‌دهد و یک حرف زشت به شما می‌گوید. یک نوع برخورد این است که ما هم او را هل بدهیم، البته محکم‌تر تا حساب کار دستش بیاید و بگوییم فلان حرف هم که زدی خودت هستی. بعد منتظر بمانیم او ضربه‌ی محکم تری به ما بزند و فحش بدتری بدهد و باز ما هم جوابش را بدهیم، ... یک راه دیگر این است که ...

یک مثال دیگر: در حال دوچرخه سواری در پارک هستیم، یک نفر دیگر هم که سوار دوچرخه است، از روبرو می‌آید و وقتی به ما می‌رسد، تعادلش به هم می‌خورد و می‌زند به چرخ ما. هم دوچرخه‌مان داغان می‌شود و هم شلوارمان پاره می‌شود و هم زانویمان زخم می‌شود. تازه، طرف مقابل شروع می‌کند به داد و بیداد که مگر نمی‌بینی دارم می‌آیم، خب بکش کنار! در چنین شرایطی شما چطور رفتار می‌کنید که دعوا نشود، طرف مقابل‌تان هم پُر رو نشود؟ ...

پس یادت باشد دهان و دست و پایت در اختیار توست و این، یعنی تو قدرت داری کار درست را انجام دهی. یعنی تویی که می‌توانی تصمیم بگیری به جای داد زدن و فحش دادن و کتک کاری، مؤدبانه و آرام صحبت کنی. ممکن است نتوانی مردم را عوض کنی تا درست رفتار کنند. ولی می‌توانی مواظب رفتار خودت باشی. وقتی خواهرت لوس بازی در می‌آورد، وقتی همکلاسی‌ات مدام کاری را که دوست نداری انجام می‌دهد و روی اعصابت می‌رود، حتما نباید سرشان داد بزنی یا کتک کاری راه بیندازی. قدرتت را برای صلح و دوستی به کار ببر.

وقتی با کسی موافق نیستی یا مشکلی داری، می‌توانی راههایی به جز دعوا و کتک کاری را انتخاب کنی. مثلا می‌توانی با او صحبت کنی و از احساست بگویی؛ می‌توانی از پیشش بروی؛ می‌توانی به یک بزرگتر مثل پدر و مادر یا معلم بگویی تا راهکار مناسبی در اختیارت بگذارند. جز در موارد خاصی که زندگی‌ات در خطر است و مثلا کسی می‌خواهد به زور تو را به جایی ببرد یا آسیبی به تو برساند، خشونت به خرج نده و به دیگران صدمه نزن.

بازی‌های کامپیوتری که بابت کتک زدن یا شلیک به دیگران امتیاز می‌دهد، کار درستی را به بچه‌ها یاد نمی‌دهد. بچه‌هایی که از این بازی‌ها خیلی انجام می‌دهند، در زندگی واقعی و خصوصا وقتی بزرگتر می‌شوند، تمایل بیشتری به دعوا و کارهای خشن برای حل مشکلات‌شان دارند.

خب، یک جمع بندی بکنیم. گفتیم یک وقت‌هایی یک اتفاق‌های ناخوشایندی می‌افتد که اگر مواظب نباشیم ممکن است کار به دعوا و قهر بکشد. در این جور مواقع بهتر است:

-    صدایمان را بالا نبریم. اصلا یک وقت‌هایی با کسی مشکلی نداریم فقط داریم یک چیزی را توضیح می‌دهیم ولی انقدر با صدای بلند حرف می‌زنیم، که طرف مقابل‌مان حس می‌کند با او دعوا داریم یا سرِ یک ماجرایی عصبانی هستیم. پس خیلی مواظب لحن حرف زدن و صدایمان باشیم. با صدای ملایم و بدون هیجان و نفس نفس حرف بزنیم. در بیشتر مواقع این کار باعث می‌شود طرف مقابل‌مان هم صدایش را پایین‌تر بیاورد.

-    بی ادبی نکنیم. این که حرف زشت بزنیم که هنر نیست. هنر این است که وقتی ناراحت و عصبانی هستیم، بتوانیم خودمان را کنترل کنیم و درست صحبت کنیم.

-    جایی که قانونی زیر پا گذاشته شده، از مجری قانون (مثل پلیس در خیابان، معاون یا معلم در مدرسه، پدر و مادر در خانه) بخواهیم نظر نهایی را بگوید. نه اینکه من بگویم حق با من است، طرف مقابل بگوید حق با اوست و بزن بزن راه بیاندازیم.

-    عجول نباشیم و توضیحات طرف مقابل را با دقت گوش کنیم. خیلی وقت‌ها دلیل دعواها و قهرها، یک سوء تفاهم و برداشت اشتباه است. مثلا فکر می‌کنیم دوست‌مان از قصد به ما که غایب بودیم، نگفته که فردا امتحان داریم تا خودش نمره‌ی بالاتری بیاورد. در حالی که به خانه‌مان زنگ زده و با مادربزرگمان صحبت کرده ولی او یادش رفته به ما بگوید.

-    خودمان را جای طرف مقابل بگذاریم تا شاید بهتر بتوانیم شرایط را درک و مدیریت کنیم. مثلا با خودمان بگوییم اگر من هم جای خواهر کوچکترم بودم، دوست داشتم با فلان وسیله بازی کنم ولی من هیچ وقت آن را به او نمی‌دهم و او مجبور می‌شود بی اجازه سراغش برود.

-    همیشه مجبور نیستیم حتما همان لحظه عکس العمل نشان بدهیم. گاهی می‌شود رسیدگی به یک موضوع را عقب انداخت. تا هم طرف مقابل آرام‌تر شده باشد، هم شما فرصت فکر کردن و انتخاب بهترین روش برخورد را داشته باشید.