اصول کلی ادیان الهی تشکیل یافته از مباحثی چون خدا و فرشتگان، پیامبر، کتاب مقدس، منجی و معاد است. برای شناخت هر دینی ابتدا باید سراغ پیامبر و کتابی که منسوب به آن است، رفت تا بتوان جان مایه و واقعیت آن را از جهات مختلف تاریخی، اعتقادی، احکام و اخلاقی و… بدست آورد.

درباره‌ی زرتشت پیغمبر مزدیسنا[1] مجهولات بسیار است از جمله:

1- آیا زردشت یک شخصیتی واقعی است یا مانند: شخصیت‌های موجود در شاهنامه افسانه‌ای؟

2- بر فرض واقعی بودن شخصیت زرتشت، در چه زمان می‌زیسته است؟ ( درباره‌ی زمان زندگی زردشت از ۶۰۰ ق.م تا ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح اختلاف است!)

3- زرتشت با چه پادشاهی معاصر بوده است؟

4- آیا او واقعاً معاصر ویشتاسب (گشتاسب) بوده است یا افراد و پادشاهان دیگر؟

5- محل تولد وی کجا بوده است؟ آذربایجان یا بلخ یا فارس یا ری یا خوارزم یا مرو یا هرات و یا حتی فلسطین؟

6- در چه نقطه‌ای ظهور کرده است؟

7- و…

در این مقاله سعی بر این است که مبهم بودن برخی از ابعاد زندگی پیامبر آئین زرتشت را واضح و آشکار ساخته و دلایل آن را مطرح نماییم.

  

پیامبر آیین مزدیسنی:

عکس منسوب به زرتشت: در محافل و کتاب‌های زرتشتیان، تصویری را به زرتشت نسبت می‌دهند که البته خودشان اذعان دارند که این تصویر واقعی زرتشت نیست، بلکه زاییده فکر و ذهن خودشان می‌باشد.

اشکال مختلف نام‌های زرتشت: نام زرتشت در زبان فارسی به صورت‌های مختلفی آورده شده است. زارتشت، زارهشت، زرادشت، زارهوشت، زردهشت، زراتشت، زرادشت، زرتهشت، زرهتشت، زره‌دست و زره‌هشت از این قبیل است.[2]این مطلب نشان دهنده آن است که حتی، نام پیامبر این آیین مشخصاً معلوم نبوده و آن چه امروزه مصطلح است تراوشات ذهنی افراد مختلف با سلایق گوناگون است.

اقوال مختلف در معنای زرتشت: علاوه بر مطالب بالا معنای زرتشت نیز مورد ابهام و اختلاف است و هنوز با توجه به تمامی گمانه زنی‌های پژوهشگران به هیچ وجه معنای دقیقی از معنای زرتشت ارائه نشده است.

برخی می‌گویند، کلمه زرتشت ترکیب یافته از «زرت» به معنی پیر و «اشترا» به معنی شتر است و نام ایشان که با کلمه شتر ترکیب یافته به معنای «دارنده شتر پیر» است. دلیل‌شان هم این است که: در گذشته برای شتر از آن جهت که حیوان بسیار مفیدی بود ارج و منزلتی خاص قائل بودند و نام شتر را با پسوندهای خاص بر نوزادان‌شان می‌نهادند.[3] مهرداد قدردان در کتاب خود، پژوهشی مفصل درباره معنای نام زرتشت انجام داده است که به قسمتی از آن اشاره می کنیم: «پروفسور برونف (Burnouf) کلمه زرتشت را از دو کلمه zaraθ به معنای زرد و uŝtra به معنای شتر و روی هم دارنده شتر زرد معنی کرده است. ولی هاوگ (Haug) می‌گوید در اوستا برای کلمه زرد واژه zairiti آمده نه zaraθ و معنای قسمت اول را رد می‌کند، ولی در معنای قسمت دوم یعنی uŝtra به معنای شتر هم‌عقیده‌اند. ویندشمن (Windischmahn) از معنی زرتشت که مرکب از zara یعنی زرین وθaŝtra به معنی ستاره است حمایت کرده و ستاره زرین را تعبیر درست دانسته است.

ولی عده‌ای بر این نوع تعبیر ایراد گرفته‌ و گفته‌اند که برای زرین در اوستا واژه zaraniya آمده نه zara و همچنین کلمه درست برای ستاره واژه θwarestar است. تاراپوروالا، نام زرتشت را قشنگ معنی کرده است. مهرداد مهرین با تحقیقی آورده است که نام زرتشت از zaraθa به معنی زرین و uŝtra به معنای روشنایی است، بدین ترتیب زرتشت یعنی «او که از روشنایی زرین است» و او اعتقاد دارد این معنی برازنده کلمه زرتشت است. بویس (Boyce) خاورشناس انگلیسی معنی واژه زرتشت را «آنکه شتر را می‌راند» بیان‌کرده‌ است. زولستر (Zolzter) مستشرق آلمانی کلمه زرتشت را دارنده شتر زرین تعبیر کرده است. اشپیگل (Spiegel) دانشمند آلمانی زرتشت را عذاب دهنده شتران تفسیر کرده است. برودبک (Brodbeck) این کلمه (زرتشت) را ستاره طلایی یا زرین معنا کرده است.

افلاطون، بزرگ فیلسوف یونان معنی زرتشت را خادم ارومازوس (اورمزد) دانسته است. یوستی (Justi) دانشمند آلمانی، نام زرتشت را ستاره طلایی یا زرین معنا کرده است. بارتولومه (Bartholomae) زرتشت را به معنای دارنده شتر پیر بیان کرده است. کاسل، پسر ستاره تعبیر کرده است. موبد جهانگیر اشیدری ستاره درخشان و زرین را مناسب‌تر دانسته است. موبد فیروز آذرگشسب زرتشت را به معنای کسی که هاله‌ای از روشنایی گرد سرش می‌درخشد تعبیر کرده است؛ ارتباط این کلمه را با شتر نامربوط دانسته است و زرتشت را لقب ایشان می‌داند. گرن (Gren) محقق آلمانی این کلمه را از «زر» به معنی طلایی و« اوش» به معنی درخشیدن می‌داند و روی هم درخشش طلایی را معنای کلمه زرتشت دانسته است. دوهارله (Deharlez) دانشمند بلژیکی زرتشت را به معنی رخشان و طلایی گرفته است. پروفسور فرهنگ مهر نیز روشنایی زرین را برای کلمه زرتشت انتخاب کرده است و همانند آذرگشسب، زرتشت را لقب ایشان ذکر کرده که بعد از پیامبری به آن پیامبر گفته شده است. دکتر حسین وحیدی نیز ستاره زرین را معنای درست‌تری می‌داند.»[4]

  

نتیجه این که:

در این که زرتشت اسم عام است یا خاص و علم شده برای یک شخص، به هیچ عنوان معنای مسلم و قطعی برای آن مشخص نشده است. این مطلب یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف آیین زرتشت است. بسیار عجیب است که هیچ منبع درست تاریخی وجود ندارد که نام واقعی زرتشت در آن ثبت شده باشد. به همین علت است که برخی از منتقدین قائل‌اند اصلاً شخصی به نام زرتشت وجود خارجی نداشته و آنچه به نام زرتشت تبلیغ می‌‌شود، زاییده فکر افرادی فرصت طلب و سودجویی بوده که در پی کسب منافع خود بوده‌اند.

       

منبع: پایگاه تخصصی فرق و ادیان

      

---

[1]لغت نامه دهخدا: مزدیسنا: ترکیب شده از مزدا = اهورامزدا (سرور دانا)؛ و یسنا = پرستش، که بر روی هم به معنی مزداپرست می‌باشد لقبی است که زرتشتیان منسوب به آن هستند.

[2]معین، محمد، فرهنگ فارسی، جلد پنجم، اعلام ص ۶۴۸؛ معین، محمد، مزدیسنا و ادب پارسی، ج ۱، ص ۷۷؛ پورداود، ابراهیم، گات ها، انتشارات فروهر، ص ۴۲٫

[3]خنجی، امیر حسین، زرتشت و دین ایرانی، گفتار دوم، بخش نخست.

[4]قدردان، مهرداد، جستاری در آیین زرتشت، فصل دوم.