نویسنده: محمد کاشانی

   

گویی شریعت با روح دین عجین می‌‌باشد و داشتن دینی بدون شریعت غیر ممکن می‌‌نماید. به این جهت مسیحیان وقتی شریعت کتاب مقدس را به کناری نهادند مجبور شدند با تاویلاتی از آیات عهد جدید دستورالعمل‌‌هایی رفتاری برای خود بیابند. در این مجال به بررسی این موارد می‌‌پردازیم: [1]

   

هفت آیین مقدس

مسیحیان با وجود اینکه شریعت را نفی می‌‌کنند، چند عمل را به عنوان اسرار کلیسایی پذیرفته‌اند و به آن عمل می‌‌نمایند. البته این اعمال برای مسیحیان بیشتر حالت سمبلیک دارد.

به عقیده مسیحیان، مسیح که از مردگان برخاست، در جامعه مسیحی زیست می‌‌کند و همراه آن است. همچنین وی پیوسته همان کار‌های نیکی را انجام می‌‌دهد که در طول حیات خود در فلسطین انجام می‌‌داد. کار‌های غیرآشکار مسیح در زندگی کلیسایی به وسیله آیین‌‌ها آشکار می‌‌شود؛ به دیگر سخن، هنگامی‌ که یک مسیحی در مراسم مربوط به یکی از آیین‌‌ها شرکت می‌‌کند، ایمان دارد که با این عمل به ملاقات مسیح که از مرگ برخاسته و فیض خدای نجات‌بخش را به وی بخشیده است، می‌‌رود.

تقریباً همه مسیحیان اتفاق نظر دارند که دو آیین اصلی که عبارتند از تعمید و عشای ربانی، جزو آیین‌‌های کلیساست و مسیحیان کاتولیک و ارتدکس پنج آیین دیگر بر این‌‌ها می‌‌افزایند و مجموع آیین‌‌ها را به هفت می‌‌رسانند. فرقه‌‌های پروتستان در تعداد آیین‌‌ها اختلاف دارند، ولی اکثریت قاطع آنان دو آیین تعمید و عشای ربانی را قبول دارند. برخی کلیسا‌های پروتستان، مانند کویکر‌ها و سپاه نجات هیچ‌‌یک از آیین‌‌ها را نمی‌‌پذیرند.

   

1- تعمید

نخستین و اصلی‌ترین آیین که برای همه ضرورت دارد، تعمید است. انسان با تعمید به جامعه مسیحیت وارد می‌‌شود و رسالت دائمی‌ کلیسا را بر عهده می‌‌گیرد هر مسیحی فقط یک بار، هنگام ورود به جامعه مسیحیت، تعمید می‌‌پذیرد.

تعمید (از ریشه‌ای سامی‌ به معنای «برپا داشتن» و «عمود کردن») اصولاً با گونه‌ای شست‌وشو انجام می‌‌گیرد. در برخی کلیسا‌ها رسم است که با ریختن آب بر سر شخص، وی را تعمید می‌‌دهند. در بعضی کلیسا‌های دیگر رسم است که شخص برای تعمید به زیر آب می‌‌رود و بیرون می‌‌آید. کلیسا‌هایی نیز تعمیدشونده را به آب‌‌های طبیعت، مانند نهر‌ها و دریاچه‌‌ها، می‌‌برند. هنگام تعمید، کشیش این عبارت را که از آخر انجیل متی اقتباس شده است، می‌‌خواند: «تو را به نام پدر، پسر و روح‌القدس تعمید می‌‌دهم.» برخی کلیسا‌های پروتستان تنها به نام عیسی تعمید می‌‌دهند. معمولاً هنگام تعمید کودکان، شخصی متعهد می‌‌شود که به امور دینی کودکی که تعمید می‌‌شود، رسیدگی کند. این شخص که «پدر تعمیدی» (Godfather) یا «مادر تعمیدی» (Godmother) نامیده می‌‌شود، در صورت درگذشت والدین یا بی‌توجهی آنان به تربیت دینی فرزندشان، تعهد خود را عملی می‌‌کند.

   

2- تأیید (یا تثبیت ایمان)

نیمه دوم از سلوک و پیشرفت در زندگی مسیحی تأیید نامیده می‌‌شود، آیین دوم از آیین‌‌های هفتگانه است. در نیمه اول (یعنی تعمید) بر نجات از گناه تأکید می‌‌شود و طی آن، خدا با فرد گناهکار آشتی می‌‌کند و وی را به زندگی بر اساس ایمان و اطاعت فرا می‌‌خواند. ولی در نیمه دوم (یعنی تأیید) بر جنبه مثبت ادای شهادت به آنچه خدا به وسیله عیسی برای بشریت محقق ساخته است و نیز بر کمک خواستن از روح‌القدس برای انجام این وظیفه تأکید می‌‌شود؛ زیرا نجات در بخشیدن گنا‌هان منحصر نیست، بلکه شامل ادامه رسالت عیسی برای تغییر جهان نیز می‌‌شود.

تأیید را اسقف یا جانشین او عطا می‌‌کند و اساس آن مسح کردن داوطلب تأیید با روغن است، همراه این عبارت: «روح‌القدس را بپذیر، تا بتوانی به مسیح شهادت دهی.» در کلیسا‌های مختلف ممکن است این عبارت اندکی تفاوت لفظی پیدا کند، ولی اصل معنا باقی می‌‌ماند.

اگر کسی که به کلیسا می‌‌پیوندد بالغ باشد، تعمید و تأیید را همزمان و به عنوان دو نیمه یک آیین می‌‌پذیرد. هرگاه وی در کودکی تعمید یافته باشد، تأیید تا زمان بلوغ، یعنی بین 13 تا 16 سالگی، به تأخیر می‌‌افتد. برخی کلیسا‌های پروتستان کودکان را تعمید نمی‌‌دهند و می‌‌گویند قبل از تعمید، شخص باید از روی آگاهی به پیروی از عیسی متعهد شده باشد.

      

3- ازدواج مسیحی

مسیحیان ازدواج را التزام و تعهد در طول زندگی می‌‌شمارند و با طلاق و تجدید فراش در زمان حیات همسر مخالفند. هر گاه دو جنس مخالف بخواهند با هم پیوند ببندند کلیسا این پیوند را برقرار می‌‌کند. البته لزومی‌ به انجام مراسم توسط کشیش نیست و لذا امروزه در مجامع مسیحی بسیاری از ازدواج‌‌ها بدون دخالت کشیش صورت می‌‌گیرد. صرفا برخی افراد برای تبرک این مراسم را در کلیسا بر گذار می‌‌کنند.

روحانیون کاتولیک و ارتدکس (به پیروی از حضرت مسیح (ع) و به منظور فراغت برای خدمت به دین) نباید ازدواج کنند. آن‌‌ها باید از میان آیین ازدواج و آیین رستگاری یکی را برگزینند. با این استثنا که در کلیسای ارتدکس، فردی که ازدواج کرده باشد، می‌‌تواند کشیش شود، ولی ارتقای وی به درجه اسقفی ممکن نیست. پروتستان‌‌ها با ازدواج روحانیون مخالف نیستند و لوتر هم ازدواج کرده بود.

راهبان و راهبه‌‌های کاتولیک و ارتدکس نیز نباید ازدواج کنند. پروتستان‌‌ها تقریباً رهبانیت ندارند.

این افراد برای مقاومت در برابر میل جنسی به تمرین‌‌هایی مانند روزه و دعا روی می‌‌آورند و در قدیم گاهی راهبان خود را اخته می‌‌کرده‌اند. تجرد روحانیون کاتولیک یکی از مشکلات آن کلیساست و این مسئله رسوایی‌‌هایی را نیز به بار آورده است.

   

4- دست گذاری (یا درجات مقدس روحانیت)

با آیین دست‌گذاری، انسان حیات خود را وقف خدمت به جامعه مسیحیت و در نتیجه، وقف خدمت به همه بشریت می‌‌کند. درجات اصلی روحانیت سه است:

اسقف: وی نماینده مسیح در قلمرو معینی است که قلمرو اسقف خوانده می‌‌شود و به نیابت از او تعلیم می‌‌دهد، رهبری مراسم عبادی را به عهده می‌‌گیرد و خدمت می‌‌کند. واژه‌‌های اسقف به معنای «ناظر» است.

کشیش: وی معاون اسقف است و به او در سه وظیفه یاد شده، در محدوده یک گروه، کمک می‌‌کند. واژه کشیش (قسّیس) به معنای «پیر» است.

شمّاس: وی کلام خدا را تبلیغ می‌‌کند و به مساعدت بینوایان، سالخوردگان، بیماران و افراد در حال احتضار می‌‌پردازد. و به معنای «خادم» است.

سایر القاب کلیسایی، مانند پاپ، پاتریک، سراسقف، کاردینال، اَرْشِمَندریت، موسیو و غیره نشان‌دهنده وظائف معینی است و ربطی به آیین‌‌های هفتگانه ندارد. پاپ اسقفی است که با در نظر گرفتن توانایی مدیریت سیاسی ـ اجتماعی او، برای رهبری مسیحیت کاتولیکی انتخاب می‌‌شود. امتیازات علمی‌ و تقوایی پاپ در حد یک اسقف است. واژه پاپ از papas یونانی به معنای «پدر» می‌‌آید.

لباس‌‌های روحانی فرقه‌‌های مختلف مسیحی با یکدیگر تفاوت دارد، و پوشیدن لباس روحانی برای اجرای مراسم واجب است. در اوقات دیگر، همه روحانیون ارتدکس و برخی از روحانیون کاتولیک آن لباس را بر تن دارند و برخی دیگر به نوار سفیدی بر دور گردن اکتفا می‌‌کنند. فرقه‌‌های مختلف پروتستان نیز شیوه‌‌های مختلفی دارند و بسیاری از آنان به جای لباس ویژه، همیشه از نوار سفیدی بر دور گردن استفاده می‌‌کنند. همچنین روحانیون ارتدکس ریش خود را نمی‌‌تراشند.

بسیاری از پروتستان‌‌ها (طبق مبانی دینی خود) روحانی یا درجات بالای روحانی ندارند، یا اینکه به روحانی عناوین کشیش و مانند آن نمی‌‌دهند و وی را شبان (Pastor) می‌‌نامند. روحانیون بسیاری از فرقه‌‌های پروتستان حتی هنگام اجرای مراسم، لباس ویژ‌های نمی‌‌پوشند. در مراسم مذهبی فرقه‌‌هایی که روحانی ندارند، برخی از مؤمنان از تجربه‌‌های دین خود سخن می‌‌گویند و همه دعا می‌‌خوانند. برخی از این فرقه‌‌های کوچک مراسمی‌ از قبیل تعمید و عشای ربانی ندارند.

   

5- اعتراف

مسیحیان (به غیر از پروتستان ‌ها)؛ معتقدند اگر دچار خطا یا اشتباهی شوند باید در نزد کشیش به آن اعتراف کنند تا گنا‌هانشان بخشیده شود.

آیین توبه در طول تاریخ مسیحیت اشکال مختلفی به خود دیده است. در قرون نخست تاریخ کلیسا، توبه به صورت علنی انجام می‌‌گرفت. در قرون بعدی، اعتراف فردی به گناه مرسوم شد.

اعتراف؛ در قرون وسطی وسیله‌ای برای کسب در آمد کلیسا شده بود و با فروش برگه‌‌های غفران نامه به ثروت انبوهی دست یافت.

   

6- تدهین نهایی قبل از مرگ

مسیحیان معتقدند که خدا مسیح را برای عیادت بیماران، شفا دادن ایشان و آماده کردن آنان در لحظات جان دادن فرستاده است. بیماران مشرف به مرگ باید توسط کشیش تدهین شوند و لذا وقتی برای بیماری حالت احتظار پیش می‌آید سریعا کشیشی را برای انجام عملیات تدهین نهایی آماده می‌‌کنند .

   

7- عشای ربانی

عشای ربانی یادبود بازسازی شام آخر عیسی با شاگردان در شب قبل از مرگ اوست. در اناجیل کنونی آمده است که عیسی در چنین مراسمی‌، نان و شراب را به عنوان گوشت و خون خود به شاگردان داد تا آن‌‌ها را بخورند و بنوشند. مسیحیان هنگامی‌ که در این مراسم شرکت می‌‌کنند؛ باور دارند که نان حقیقتاً به گوشت مسیح و شراب به خون مسیح تبدیل می‌‌شود و این نان و شراب در بدنشان دفع نمی‌‌شود.

البته کلیسای پروتستان معتقد است که این نان و شراب تمثیلی از گوشت و خون مسیح است نه گوشت و خون واقعی مسیح

هر یک از کلیسا‌های مسیحی در شعائر و آیین‌‌های برگزاری عشای ربانی ابتکاراتی پدید آورده است؛ ولی دو عنصر اساسی در همه مراسم ثابت است:

خواندن دو یا سه مقطع از کتاب مقدس؛

خوردن قربانی مقدس (عشای ربانی).

هنگام تبرک نان و شراب، پیشوای مراسم سخنان عیسی در شام آخر را تلاوت می‌‌کند. در کلیسا‌های کاتولیک و ارتدکس جز اسقف یا جانشین او یعنی کشیش، کسی نمی‌‌تواند پیشوای مراسم باشد و علاوه بر خواندن کتاب مقدس و خوردن قربانی، همخوانی و دعای توسل و شکر، همراه با موعظه (که معمولاً بر محور مقاطع تلاوت‌شده و تطبیق دادن آن با زندگی روزمره مسیحیان دور می‌‌زند) و مصافحه نیز انجام می‌‌شود. بسیاری از پروتستان‌‌ها عشای ربانی را بسیار مهم می‌‌شمارند، به‌طوری که می‌‌گویند برای اجرای درست و کامل آن مراسم، باید کاملاً آماده شد و به همین دلیل، آن را تنها در برخی از مناسبت‌‌ها برگزار می‌‌کنند و بسیاری از ایشان سالی چهار بار یا ماهی یک بار مراسم عشای ربانی را برپا می‌‌کنند. ارتدکس‌‌ها مراسم عشای ربانی را در روز‌های یکشنبه و اعیاد بزرگ برگزار می‌‌کنند، ولی کاتولیک‌‌ها می‌‌گویند عشای ربانی قلب عبادات روزانه است و به همین دلیل، آن مراسم را هر روز برپا می‌‌دارند.[2]

   

گناه در مسیحیت

اینکه مسیحیان می‌‌گویند: ایمان به مسیح کافی است ، ابداً به معنای مجاز دانستن و حتی کم‌اهمیت شمردن گناه نیست، بلکه به معنای شفاعت قاطعی است که برای قبول توبه و بخشیده شدن گناه راهی جز آن وجود ندارد. البته در مسیحیت برای گناه تعبیر خاصی دارند و بیشتر گناه اخلاقی (مثل دروغ) هستند و احکام تعبدی (مانند حرام بودن گوشت خوک) تقریباً وجود ندارد.

عبادت هفته‌ای یک بار معمولاً کفایت می‌‌کند. و اگر هم عبادات هفتگی را به جا نیاورند گناهی بر آن‌‌ها نیست ولی مسیحیان محافظه‌کارتر نیز پیوسته و در هر جامعه‌ای وجود داشته و دارند. مثلاً روحانیون ارتدکس به روحانیون کاتولیک که ریش خود را می‌‌تراشند، اعتراض داشته و می‌‌گفته‌اند که تورات [3] از این عمل نهی کرده است

   

اعیاد مسیحیت

مسیحیت اعیاد و یادبود‌های فراوانی دارد که مناسب است به برخی از آن‌‌ها اشاره می‌‌شود:

کریسمس (Christmas) به معنای «جشن مسیح» به مناسبت تولد آن حضرت در 25 دسامبر (برابر با 4 دی). هفت روز پس از آن، جشن اول سال میلادی (معروف به جشن شب ژانویه) در 1 ژانویه (برابر با 11 دی) برگزار می‌‌شود.

عید پاک (Easter) مهم‌ترین جشن دینی مسیحیان است که به مناسبت پیروزی حضرت عیسی مسیح بر مرگ و برخاستن وی از مردگان، در سومین روز تصلیب وی نزد مسیحیان برگزار می‌‌شود.

واژه فرانسوی پاک pâques همان کلمه عبری پِسح (فِصح) است. به گفته انجیل‌‌ها، تصلیب و رستاخیز حضرت عیسی در ایام عید فصح یهود بوده است.

عید پاک نخستین یکشنبه پس از نخستین بدر شدن ماه پس از اعتدال ربیعی است و روی این حساب، وقوع آن از 2 فروردین تا 5 اردیبهشت (22 مارس تا 25 آوریل) امکان دارد. عید فصح یهود (یادبود نجات بنی‌اسرائیل) که در طی یک هفته از 16 تا 21 (و در خارج فلسطین تا 22) نیسان عبری برگزار می‌‌شود، در برخی از سال‌ها با عید پاک مسیحیان مصادف می‌‌شود. برخی از مراسم مسیحیان در عید پاک عبارت است از ، شب‌زنده‌داری، تلاوت کتب مقدسه، مناجات و دعا، برگزاری مراسم عشای ربانی، جستجوی نمایشی جسد عیسی (ع) و اعلام رستاخیز وی، جشن و چراغانی، اهدای تخم‌مرغ رنگین و... به هر حال، مراسم عید پاک به مراتب از جشن‌‌های کریسمس و اول ژانویه دینی‌تر است و جنبه عبادی بیشتری دارد و به ترتیب زیر انجام می‌‌شود:

هنگام غروب پنجشنبه، یادبود شام آخر عیسی برگزار می‌‌شود؛

حدود ظهر جمعه، مسیحیان خاطره مرگ عیسی بر صلیب را گرامی‌ می‌‌دارند؛

بین غروب شنبه و صبح یکشنبه، به مناسبت رستاخیز عیسی و بازگشت به زندگی تازه، جشن عید پاک برپا می‌‌شود.

عید پاک قبلاً در غروب شنبه آغاز می‌‌شد و تا شب ادامه داشت و خاتمه آن هنگام سپیده‌دم یکشنبه بود که به گفته اناجیل، زمان برخاستن مسیح از مردگان بود

    

---

[1] . مثلا روزه در مسیحیت نه به عنوان عملی واجب بلكه مستحب مورد تاكید است

روزه‌های مهم مسیحیان عبارت است از:

روزه روز جمعه قبل از عید پاک که در قرن دوم متداول بود.

روزه غیرکامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس

روزه چهل روز قبل از عید پاک

روزه چهل روز قبل از هفته مقدس

روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ به مناسبت روز توطئه یهودیان برای دستگیری عیسی و روز جمعه بدلیل به صلیب کشیدن عیسی

روزه‌های فصلی

روزه، بعنوان کفاره گناهان

روزه روزهای یکشنبه روز عید پاک، روزه در روز نیطیکاست- بدان سبب که روز جشن و شادمانی است- ممنوع است.

سه فرقه کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان در مسیحیت روزه‌های خاص به خود رادارند و روزه‌هایشان با یکدیگر فرق می‌کند که در زیر به بعضی از آن‌ها اشاره شده است:

کاتولیک‌ها

آن‌ها روزه روز چهارشنبه و جمعه الصلیب را می‌گیرند بعلاوه تمامی روزهای جمعه ماه انابت را که به دوران توبه و تعمق معروف است را روزه می‌گیرند، ودر این دوران دو نوع غذای ساده و یک غذای معمولی می‌خورند و از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند.

ارتدوکس شرق

آن‌ها نیز ماه انابت، روزه رسولان، روزه معراج مریم به آسمان، روزه ویژهمیلاد مسیح و چند تا روزه یک روزه دارند بعلاوه تمامی روزهای چهارشنبه و جمعه که در این دوران از خوردن گوشت، لبنیات ، تخم مرغ و ماهی پرهیز می‌کنند.

پروتستان

روزه آن‌ها به خود افراد، کلیساها و سازمان‌ها بستگی دارد و در این مدت بطور کامل از لب زدن به آب و غذا خودداری می‌کنند و برخی مایعات را نمی‌خوردند و از خوردن یک یا چند وعده غذا صرف نظر می‌کنند

[2] . حسین توفیقی ، آشنایی با ادیان بزرگ

[3] . (لاویان19: 27)