نویسنده: محمد ضیا توحیدی
یکی از بشارت‌‌هایی که زیاد مطرح می‌‌شود آیاتی است در انجیل یوحنا که حضرت عیسی علیه‌السلام در واپسین روز‌‌های زندگی خود به حواریون مژده آمدن یک تسلی‌دهنده یا پاراکلیتوس را داده است و چند بار این مساله را به حواریون گوشزد نموده است که منتظر آمدن این شخصیت باشید
سخنان زیادی درباره این آیات گفته شده و کتاب‌‌های زیادی در این‌باره نوشتند ما در این جستار در صدد ارائه گزارشی از تحقیقات انجام شده در باره این آیات هستیم و می‌‌خواهیم با دیدی باز به بررسی آن‌‌ها بپردازیم ابتدا با یکدیگر مروری بر آیات می‌‌اندازیم
« اگر مرا دوست دارید احکام مرا نگاه دارید و من از پدر سؤال می‌‌کنم و تسلی‌دهنده دیگر به شما عطا خواهد کرد تا همیشه با شما بماند یعنی روح راستی که جهان نمیتواند او را قبول کند چون او را نمی‌‌بیند و نمی‌‌شناسد اما شما او را می‌‌بینید و می‌‌شناسید زیرا که با شما می‌‌ماند و در شما خواهد بود» [1]
«من از پدر سؤال می‌‌کنم و او تسلی‌دهنده دیگری به شما اعطا خواهد کرد....«[2] «و لکن چون تسلی‌دهنده که او را از جانب پدر نزد شما می‌‌فرستم،آید... او بر من شهادت خواهد داد.»[3] «و من به شما راست می‌‌گویم که رفتن من برای شما مفید است؛ زیرا اگر نروم تسلی‌دهنده نزد شما نخواهد آمد، اما اگر بروم او را نزد شما می‌‌فرستم.»[4]
در چند مورد همین بشارت به ظهور تسلی‌دهنده در کلام حضرت عیسی (ع) تکرار شده است.[5]
مسیحیان معتقدند که مقصود از تسلی‌دهنده «روح‌القدس» است که پنجاه روز پس از عروج حضرت عیسی علیه‌السلام نزد حواریون آمد و آنان را تقویت روحی کرد، به شرحی که در آغاز کتاب اعمال رسولان آمده است.[6] ولی بسیاری از محققین مسلمان اعتقاد دارند که شواهد و قراینی وجود دارد که تسلی‌دهنده مورد نظر نمیتواند روح‌القدس مورد نظر مسیحیان باشد. اما این مطلب نیاز به بررسی بیشتری دارد. قبل از توضیح و تفصیل این مطلب لازم است به نکته‌ای اشاره کنیم:
می دانیم که حضرت عیسی به زبان آرامی صحبت می‌‌کرده است و انجیل یوحنا هم به زبان یونانی نوشته شده است پس بدون شک آنچه را که امروز در انجیل یوحنا می‌‌بینیم ترجمه کلمات آن حضرت از زبان آرامی به زبان یونانی است و ما دقیقاً نمی‌‌دانیم آن حضرت چه کلمه‌ای را به زبان آورده است. با توجه به این مطلب می‌‌گوییم کلمه یونانی موجود در انجیل یوحنا کلمه پاراقلیط paraclete است که عموم مفسرین آن را به تسلی‌دهنده ترجمه کرده‌اند. مسلمانان نیز در مقابل معتقدند که کلمه پاراقلیط یا پاراقلیطوس در اصل پریقلیطوس بوده که پریقلیطوس به معنی احمد و محمد در زبان عربی است.
این احتمال زمانی قوت می‌‌یابد که ما با مراجعه به نسخه‌‌های زبان آرامی می‌‌بینیم وقتی خواستند این کلمه را به آرامی ترجمه کنند ازکلمات مَحمِدَه و حَمیدَه استفاده شده که عیناً معادل احمد و محمد در زبان عربی و واژه پریقلیط در زبان یونانی است[7]
صرف‌نظر از آنچه گفته شد تطبیق پاراقلیطوس بر روح‌القدس صحیح نیست و فقراتی از همین انجیل و آیات مربوطه به فارقلیط با روح‌القدس هم‌خوانی ندارد:
در این آیات[8] خبر از آمدن کسی می‌‌دهد که رفتن مسیح در مقابل آمدن او سودمند و مفید است آیا به اعتقاد مسیحیان روح‌القدس آنچنان دارای اهمیت است و آنقدر مفید است که آمدن او ازفقدان مسیح سودمندتر است.
در این آیات آمدن فارقلیط را مشروط به رفتن مسیح نموده و حال آنکه روح‌القدس همواره همراه حضرت عیسی (ع) بوده و آمدن او متوقف بر رفتن حضرت مسیح نبوده
در عهد جدید بار‌‌ها می‌‌خوانیم که روح‌القدس همراه آن حضرت و آن حضرت در معیت روح‌القدس بود. حضرت یحیی علیه‌السلام شهادت داده‌اند که حضرت عیسی علیه‌السلام همراه با روح‌القدس بوده است:
«پس یحیی شهادت داده، گفت: روح را دیدم که مثل کبوتری از آسمان نازل شده، بر او قرار گرفت.»[9]
بر مادر حضرت عیسی، حضرت مریم علیه‌السلام، نیز روح‌القدس وارد شده بود.[10] علاوه بر آن، خود حضرت یحیی علیه‌السلام، که با تفاوت شش ماه[11] هم سن حضرت عیسی علیه‌السلام بود، «در شکم مادر پر از روح‌القدس بود.»[12] همچنین پدر بزرگوارش، حضرت زکریا علیه‌السلام، نیز «از روح‌القدس پر شده بود و نبوت می‌‌کرد.» [13]
بنابراین، تسلی‌دهنده مورد نظر ، باید غیر از روح‌القدس مصطلح باشد؛ زیرا حضرت عیسی علیه‌السلام فرمودند:
«تا من نروم تسلی‌دهنده نزدشما نخواهد آمد، اما اگر بروم او را نزد شما می‌‌فرستم.» [14]
بعضی همانند نویسنده قاموس کتاب مقدس پذیرفته‌اند که روح‌القدس به دو معناست. یکی به معنای روح‌القدس که همان شخص سوم تثلیث است و دیگری به معنای روح قدسی[15] بنابراین، واضح است که در اینجا روح قدسی مطرح است، نه روح‌القدس مصطلح و آن کاملا با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله قابل تطبیق است.
حضرت عیسی در مورد فارقلیط فرموده که او عالمیان را توبیخ می‌‌کند (یوحنا 8: 16) که این شاهدی بر ادعای محققین مسلمان است و بدون شک روح‌القدس هیچگاه و به اعتقاد هیچکس مردم را توبیخ نکرده و اصولاً کار روح‌القدس داوری نیست بر خلاف پیامبر اسلام (ص) که یهودیان را به خاطر ایمان نیاوردن به عیسی توبیخ و سرزنش نمود.
در مورد فارقلیط آمده است که وی جهانیان را به گناه و صدق و انصاف ملزم خواهد ساخت، آیا روح‌القدس به عقیده خود مسیحیان چنین کاری انجام می‌‌دهد، روح‌القدس که ظهور و تجلی او فقط برای گروهی خاص اتفاق افتاده است[16] در حالی که این خصوصیت بر پیامبر اسلام قابل تطبیق است
«او از طرف خود سخن نخواهد گفت، بلکه آنچه شنیده است سخن خواهد گفت. «حضرت عیسی علیه‌السلام نیز همانند انبیای سلف علیهم‌السلام می‌‌فرمایند: آن روح راستی که پس از من خواهد آمد از پیش خود سخن نمی‌‌گوید، بلکه از آنچه که شنیده است سخن خواهد گفت. و اگر بخواهیم منظور آیه را همان‌طور که مسیحیان می‌‌گویند روح‌القدس بدانیم معنای آیه مشکل می‌‌شود چون روح‌القدس طبق اعتقاد مسیحیان خدا است و چگونه خدا نمیتواند از نزد خودش سخن بگوید و باید به آنچه شنیده سخن بگوید در حالی که در سراسر قرآن کریم یک اظ‌هارنظر و تفسیر و حتی یک کلمه و اشاره از خود پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله یا از یاران صدیق و مؤمن او دیده نمی‌‌شود. و در آن تصریح شده که (ما ینطق عن الهوی ان هی الا وحی یوحی) قرآن کریم سراسر وحی و کلام خداست و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله کلام خدای تبارک و تعالی را آنچنان که جبرئیل امین بر او فرومی‌‌خواند و او می‌‌شنید، بر زبان می‌‌آورد و بر جهانیان آشکار می‌‌ساخت. کلمات، جملات و تعالیم خود آن حضرت، علی‌رغم ارزش قدسیاش، کلام خدا محسوب نمی‌‌شود و تحت مقوله جداگانه‌ای به نام احادیث گردآوری شده‌اند.
از آنچه که گفتیم مطالب نویسندگان مسلمان بود که معتقدند فارقلیط را نمی‌‌توان با روح‌القدس تطبیق داد. وجود کسانی که ادعا کرده‌اند فارقلیط موعود هستند همچون منتس و مانی مدعی بودند که فارقلیط در آیه ایشان هستند[17] و تبعیت بسیاری از مسیحیان از این مدعیان خود بهترین شاهد بر این نکته است که مسیحیان منتظر ظهور فارقلیط بوده‌اند.[18]
برخی از مسیحیان اشکالاتی را وارد کرده و گفته‌اند این بشارت با پیامبر اسلام سازگاری ندارد ما به طور مختصر برخی از این اشکالات را مطرح و پاسخ آن را به صورت مجمل می‌‌آوریم ، که علاقه‌مندان می‌‌توانند جهت مطالعه بیشتر در این زمینه به کتب مربوطه مراجعه کنند.
اشکال اول: در این آیه خطاب به حواریون گفته شده است شما فارقلیط را می‌‌بینید و حال آنکه حواریون هرگز پیامبر اسلام را ندیدند:
جوابی که نویسندگان مسلمان به این اشکال دادند این است که: لازم نیست که همیشه مخاطبین و شنوندگان مقصود باشند. چنانکه مسیح به سران کهنه گفت: و نیز شما را می‌‌گویم که بعد از این پسر انسان را خواهید دید که بر یمین قدرت نشسته بر ابر‌های آسمانی می‌‌آید. آیا آن‌‌ها حضرت عیسی را دیدند تاکنون نزدیک به دو هزار سال از آن وقایع می‌‌گذرد و هنوز هم خبری از بازگشت دوباره عیسی نیست .
اشکال دوم: در متن آیه آمده که جهان نمیتواند او را قبول کند زیرا که او را نمی‌‌بیند و نمی‌‌شناسد اما شما او را می‌‌شناسید.
جواب: این مسئله در مورد روح‌القدس به مراتب مشکل‌تر است زیرا روح‌القدس به اعتقاد مسیحیان خداست و بدون شک شناخت مردم از خداوند به مراتب بیشتر از شناخت آن‌‌ها نسبت به پیامبر اسلام است بدون مراد از ندیدن و نشناختن آنست که ایشان نمی‌‌توانند که عظمت و حقیقت او را درک کنند .
البته این مسئله تازگی ندارد و در مورد حضرت عیسی نیز آمده است که کسی پسر انسان را نمی‌‌شناسد (یوحنا 19: 8 و متی 47: 11 ) در متی 13: 13 آمده است: نگرانند و نمی‌‌بینند و شنوا هستند و نمی‌‌شنوند .
اشکال سوم: در ادامه آیات روح فوق اشاره شده که یعنی روح‌القدس و وقتی این عبارت را به کار می‌‌برد واضح است که منظور از این تسلی‌دهنده روح‌القدس هست
جواب: چنانکه توضیح دادیم علاوه بر ادله‌ای که نشان می‌‌دهد مشخصاتی که برای تسلی دهنده در آیات تعریف شده با مشخصات روح‌القدس سازگاری ندارد به علاوه در قاموس کتاب مقدس نیز برای روح‌القدس دو معنا ذکر کرده که یکی به معنای روح قدسی است[19] که می‌‌تواند شامل پیامبر اسلام هم باشد و دیگری به معنای روح‌القدس یکی از اقانیم سه گانه تثلیث و با توجه به مستنداتی که از همان انجیل ذکر کردیم با توجه به خصوصیاتی که حضرت عیسی از پاراکلیتوس می‌‌دهد قابل تطبیق بر روح‌القدس نمی‌باشد
[1] . ( یوحنا 15: 14-15)
[2]. یوحنا، 17: 14 و 18
[3] . یوحنا 26: 15 و 27
[4] . یوحنا، 7: 16 و 8
[5] . ر.ك ، یوحنا 26: 14 ، 26: 15 ، 7: 16-15
[6] . اعمال رسولان، بابهاى 1 و 2
[7] . محمد در تورات و انجیل ، ص 239
[8] . ( یوحنا 7: 16- 11)
[9] . یوحنا، 1: 37
[10] . لوقا، 1: 35
[11] . ر. ک. به: لوقا، 1: 26
[12] . لوقا 1: 15.
[13] . لوقا، 1: 67
[14] . یوحنا، 16: 7
[15] . قاموس کتاب مقدس ، مستر هاکس ، ذیل واژه روح القدس
[16] . (اعمال رسولان 1: 2-4)
[17] . ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج 3، ص 708
[18] . انیس الاعلام، ج 5، ص 149، بشارت‌های اسلام در عهدین ، بشارت 21
[19] . مستر هاکس، قاموس کتاب مقدس ، مدخل روح‌القدس
