بسم الله الرحمن الرحیم
اصول دین برای کودکان
با اهتمام: زهرا و سارا انتظارخیر؛ زهرا مرادی
دوره‌ی «اصول دین» با هدف آشنایی فرزندان‌‌‌‌‌مان با مبانی اعتقادی شیعی برای گروه سنّی 8 تا 12 سال، توسط کارشناسان و مربیان خانه‌ی کودک و نوجوانانِ بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) تدوین گردیده است.
بدیهی است ادبیاتی که برای کودکانِ هشت ساله به کار برده می‌شود، با ادبیاتی که برای یک دانش آموز 12 ساله به کار می‌رود، متفاوت است و مربی ناگزیر است بسته به شرایط مخاطب، بدون تغییر چارچوب محتوا، کمی ادبیاتش را تغییر دهد.
از آنجا که درس‌‌‌های این دوره، کوتاه هستند، این قابلیت را دارند که بدون لطمه رساندن به بودجه بندی محتوای درسیِ مدارس، در کلاس‌‌‌های متفاوتی مانند زنگ قرآن، پرورشی، مهارت‌‌‌های زندگی و حتی دروس دیگر ارائه گردند. با این وجود، به صورت مشخص به دانش آموزان تاکید گردد که این بخش از کلاس (مثلا یک ربعِ ابتدای کلاس) به «اصول دین» اختصاص دارد تا متوجه اهمیت آن و تمایزش از سایر مطالب باشند.
درس سوم: رب یعنی سرپرستِ نگاهدارنده
تذکر تربیتی: پیش از غذا خوردن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم» بگوییم و بعد از آنکه غذای‌‌‌‌‌مان تمام شد، حتما بگوییم «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَلَمِین»
متن محتوا:
جلسه‌‌‌‌ی قبل راجع به توحید صحبت کردیم. گفتیم توحید، یکی از پنج اصلِ اصول دین است. اعتقاد به توحید یعنی اعتقاد به خدای یگانه و بی مانند.
گفتیم خداوند صد نام دارد که به آنها چه می‌گوییم؟ آفرین. «اسماء الحسنی».
خدا در قرآن می‌گوید:
«برای خداوند، اسماء حسنایی وجود دارد. پس خدا را با آنها بخوانید.»[1]
برای اینکه خدا را بهتر بشناسیم، باید با نام‌‌‌های خدا و معنی آنها آشنا شویم. جلسه‌‌‌‌ی قبل با «احد» و «صمد» آشنا شدیم. گفتیم «احد» یعنی یکتا؛ بی شریک و بی مانند. «صمد» هم یعنی کسی یا چیزی که هیچ نقص و ضعف و بیماری و خستگی و مرگ و ... به آن راه ندارد. امروز هم می‌خواهیم درباره‌‌‌‌ی یکی دیگر از نام‌‌‌های زیبای یعنی «رَب» صحبت کنیم. {مربی روی تخته بنویسد: «رَب»}
یکی از معنی‌‌‌های «رب»، سرپرست و نگهدارنده است. کسی که سرپرستی، نگهداری و مراقبت از یک نفر را به عهده می‌گیرد، چه کار می‌کند؟ خوراک و پوشاک او را تامین می‌کند، مکانی برای زندگی در اختیارش می‌گذارد، وقتی مریض شود از او پرستاری و مواظبت می‌کند، در انجام کارها راهنمایی و کمکش می‌کند، ... مثل کی؟ مثل پدر و مادر. پدر و مادر همیشه مراقب ما هستند. از وقتی که به دنیا می‌آییم مراقبند تا گرسنه و تشنه نمانیم؛ جای امن و راحتی برای زندگی داشته باشیم، مریض نشویم، اگر مریض شدیم، از ما پرستاری می‌کنند تا زود خوب شویم، تربیت‌‌‌‌‌مان می‌کنند، در کارها راهنمایی‌‌‌‌‌مان می‌کنند. مثلا می‌گویند این کار، اشتباه است، فلان کار، خیلی خوب است، فلان رفتار، بی ادبانه است، ...
اگرچه پدر و مادر یا هر سرپرستی که از ما مراقبت می‌کند، برای تربیت و رشدمان تلاش می‌کنند، اما چه کسی آنها را آفریده و به آنها این قدرت و توانمندی را عطا کرده تا از ما محافظت کنند؟ خدای خوب و مهربان! پس خدا تنها کسی است که به معنای کامل و دقیق کلمه، سرپرست و نگاهدارنده و پروش دهنده‌‌‌‌ی ماست. او «رب» نامیده می‌شود چون نه تنها ما را آفریده و خالق و صاحب اختیار ماست، بلکه آب و هوا و غذا و زمین و ... برای زندگی در اختیارمان گذاشته؛ به ما پدر و مادر عطا کرده، از هرکسی بهتر خیر و صلاح ما را می‌داند و پیامبران و امامان را برای راهنمایی و هدایت‌‌‌‌‌مان به مسیر صحیح فرستاده، ...
آیا می‌توانید تصور کنید اگر خدا مراقب و نگهدارنده‌‌‌‌ی ما نبود چه می‌شد؟
اگر خداوند مهربان خوراکی‌‌‌های رنگارنگ و آب شیرین نمی‌آفرید، اگر محبت ما را در دل پدر و مادرمان قرار نمی‌داد تا بدون هیچ توقعی از ما مراقبت کنند، اگر به ما عقل و قدرت تشخیص نمی‌داد تا کار درست را از غلط تشخیص بدهیم، اگر بدن ما را طوری خلق نمی‌کرد که بتواند با بیماری‌‌‌‌ها مبارزه کند و مدتی پس از مریضی دوباره خوب شویم، اگر بهترین و دلسوزترین بنده‌هایش را برای هدایت ما نمی‌فرستاد تا به ما بگویند اصلا برای چه خلق شده‌ایم، چگونه باید زندگی کنیم و پس از مرگ چه اتفاقی برای‌‌‌‌‌مان می‌افتد، اگر در سختی‌‌‌‌ها و ناراحتی‌‌‌‌ها مراقب و پناهگاهمان نبود، چه می‌کردیم؟
تازه؛ این خدا فقط «ربِّ» من و تو نیست. ربِّ همه‌‌‌‌ی مخلوقاتی است که خلق‌شان کرده. از آسمان‌‌‌‌ها و کهکشان‌‌‌‌ها گرفته تا کرم کوچکی که ته دربا داخل سوراخ یک سنگ کوچک زندگی می‌کند.
پس بیایید از این خدای مهربان تشکر کنیم و همه با هم بگوییم: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین»
بچه ها؛ می‌دانید یک کار خیلی خوب و البته آسان که خدا را از ما راضی و شیطان را عصبانی می‌کند چیست؟ همین گفتنِ «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین». خصوصا بعد از اینکه غذایی می‌خوریم.[2]
قرار بگذاریم از این به بعد، هروقت خواستیم چیزی بخوریم اول بگوییم «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم» و آخرش هم که غذای‌‌‌‌‌مان تمام شد بگوییم: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین». اینطوری ادب‌‌‌‌‌مان را نشان داده‌ایم و از خالق و سرپرست و روزی رسان‌‌‌‌‌مان بابت نعمتهایی که در اختیارمان گذاشته، تشکر کرده‌ایم.
خُب یک مروری کنیم ببینیم امروز چه چیزی یاد گرفتیم؟ یاد گرفتیم یکی دیگر از اسماء الحسنای خداوند، «رَب» است. معنای «رَب» چه بود؟ آفرین. «خالقی»[3] که «مالک»[4] و «سرپرست» و «مراقب» و «تربیت کننده»[5]ی همه‌‌‌‌ی ماست.{مربی مقابل «رَب» معنی آن را بنویسد.}
یک قرار هم گذاشتیم. گفتیم از این به بعد، موقع خوردن خوراکی «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم» بگوییم و وقتی غذای‌‌‌‌‌مان تمام شد، از «ربِّ» خودمان تشکر کنیم و بگوییم: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین».
[1] "وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها": قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 180.
[2] رسول خاتم می‌فرمایند: "إِذَا وُضِعَتِ الْمَائِدَةُ حَفَّهَا أَرْبَعَةُ أَمْلَاكٍ فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ بِسْمِ اللَّهِ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ بَارَكَ اللَّهُ لَكُمْ فِی طَعَامِكُمْ ثُمَّ یقُولُونَ لِلشَّیطَانِ اخْرُجْ یا فَاسِقُ لَا سُلْطَانَ لَكَ عَلَیهِمْ فَإِذَا فَرَغُوا قَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ قَوْمٌ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ فَأَدَّوْا شُكْرَ رَبِّهِمْ فَإِذَا لَمْ یسَمِّ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ لِلشَّیطَانِ ادْنُ یا فَاسِقُ فَكُلْ مَعَهُمْ وَ إِذَا رُفِعَتِ الْمَائِدَةُ وَ لَمْ یذْكُرِ اللَّهَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ قَوْمٌ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ فَنَسُوا رَبَّهُم" یعنی: چون سفره گسترده می‌شود چهار هزار ملک دور آن را احاطه می‌کنند. اگر بنده‌ی خدا «بِسْمِ اللَّهِ» گفت: ملائکه می‌گویند: خدا به شما و طعام‌تان برکت بدهد و شیطان را دور می‌کنند، و بعد از فارغ شدن از غذا اگر آن بنده گفت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» ملائکه می‌گویند: اینها گروهی هستند که خداوند به ایشان نعمت داد و شکر این نعمت را اداء کردند. اما اگر بنده خدا در اول سفره «بسم الله» نگفت ملائکه به شیطان می‌گویند: که ای فاسق بیا و با ایشان طعام بخور و اگر بنده از غذا خوردن فارغ شد و «الحمدلله» نگفت ملائکه می‌گویند: ایشان گروهی هستند که خدا به اینها نعمت داد اما آنها پروردگار خویش را فراموش کردند: بحارالانوار، ج 63، ص 371.
[3] امام صادق علیه السلام فرموده اند: "مَعْنَى رَبِ أَيْ خَالِق" یعنی: معنی رب، خالق است: بحارالانوار، ج 82، ص 51.
[4] "الرَّبُّ: هو اللّه عزّ و جلّ، هو رَبُّ كلِّ شيءٍ أَي مالكُه": لسان العرب، ج 1، ص 399.
[5] "همانطوريكه يكنفر طفل را تربيت ميكند و پيوسته مواظب اوست و از نان و آب و لباس و اخلاق و تحصيل او غفلت ندارد. هم چنين اطلاق كلمه ربّ بر خداوند سبحان مبيّن اين معنى است": قاموس قرآن، ج 3، ص 43.
