نویسنده: محمد ضیا توحیدی

   

حضرت موسی علیه السلام وقتی بنی‌اسرائیل را از مصر و بندگی فرعون ر‌هانید و پس از چهل سال سرگردانی در بیابان‌‌ها به حوالی رود اردن رسید و در این‌جا بود که خداوند به وی وحی نمود موسی تو از این رود عبور نمی‌کنی و در همین مکان از دنیا می‌‌روی ، موسی (ع) وصایایش را به قوم بنی‌اسرائیل نمود و همه اسباط بنی‌اسرائیل را در مکانی در پشت رود اردن جمع کرد و به ایشان فرمود خداوند به من وحی فرستاده که از میان شما می‌‌روم و منتظر باشید که خداوند نبی‌‌ای بزرگ مبعوث خواهد نمود و به بنی‌اسرائیل چنین گفت

و خداوند به من گفت آنچه گفتند نیکو گفتند نبی‌‌ای را برای ایشان از میان برادران ایشان مثل تو مبعوث خواهم کرد و کلام خود را به د‌هانش خواهم گذاشت و هر آنچه به او امر فرمایم به ایشان خواهد گفت .«و هر کس از کلامش اطاعت نکند من از وی انتقام خواهم گرفت» ( تثنیه 15: 18-18)

در اینکه مصداق این بشارت چه شخصیتی است بحث‌‌های فراوانی صورت گرفته

مسلمانان مدعی هستند که تنها مصداق کامل این بشارت پیامبر گرامی‌ اسلام می‌‌باشد و مسیحیان نیز می‌‌گویند مصداق این بشارت حضرت عیسی می‌‌باشد

در این جستار به این موضوع می‌‌پردازیم که چه شخصیتی می‌‌تواند مصداق کامل این بشارت باشد

با توجه به قرائن تاریخی دو شخصیت بیشتر نمی‌توانند مصداق این بشارت باشند و یا باید سخن مسلمانان صحیح باشد و حضرت محمد (ص) منظور بشارت باشد و یا ادعای مسیحیان صحیح است

برای آنکه بهتر بتوانیم این بشارت را تطبیق دهیم لازم است به خود آیه رجوع کنیم و در آن دقت کنیم و ببینیم خصوصیاتی که این آیه برای آن نبی معرفی می‌‌کند چیست ؟

در آیه سه خصوصیت برای این نبی که حضرت موسی آمدنش را نوید داده ذکر شده است

این نبی از میان برادران بنی‌اسرائیل است نه خود بنی‌اسرائیل [1]

در تثنیه 18: 18 می‌‌فرماید

نبی‌‌ای را برای ایشان از میان برادران ایشان (بنی‌اسرائیل)

و دقت به این نکته ضروری است که تمامی‌ بنی‌اسرائیل در آن هنگام در صحرا بودند و هنوز بنی‌اسرائیل به ارض موعود نرسیده بودند و قومی‌ صحرا گرد بودند که گرداگرد حضرت موسی بودند تا ایشان وفات یافت و هنگامی‌ که ایشان داشتند این نوید را می‌‌دادند همه بنی‌اسرائیل گرداگرد وی حاضر بودند و خطاب حضرت موسی شامل تمامی‌ اسباط دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل می‌‌شود که خداوند به من نوید داده نبی‌‌ای از میان برادران شما برخواهد خواست و مشخص است وقتی بنا است نبی از برادران بنی‌اسرائیل باشد دیگر نمی‌تواند از خود بنی‌اسرائیل باشد و حضرت عیسی علیه‌السلام یک پیامبر بنی‌اسرائیلی بوده و تنها پیامبر گرامی‌ اسلام است که از میان برادران بنی‌اسرائیل (بنی اسماعیل) ظهور نموده است

حال باید دید که برادران بنی‌اسرائیل چه کسانی هستند می‌‌دانیم که اسرائیل لقب یعقوب است و یعقوب فرزند اسحاق است و اسحاق و اسماعیل نیز برادر یکدیگرند پس بدون شک مراد از برادران بنی‌اسرائیل همان فرزندان اسماعیل هستند. البته این مطلب تازگی ندارد چرا که در سفر تکوین آمده است:

و نصیب او (اسماعیل) در مقابل همه برادران افتاد . که مراد از برادران اسماعیل همان بنی‌اسرائیل هستند.[2]

نکته: ممکن است به نظر برسد مراد از برادران بنی‌اسرائیل فرزندان عیسو باشند اما این مطلب صحیح نیست زیرا عیسو از برکت محروم شد[3] پس مراد فرزندان اسماعیل خواهند بود که خداوند او را هم مشمول برکت خود قرار داده بود و البته استعمال برادران در این موارد تازگی ندارد مثل[4] که بنو عیسو برادران اسماعیل دانسته شده‌اند و صرف‌نظر از این مطلب می‌‌دانیم که در میان تمام برادران بنی‌اسرائیل کسی جز محمد بر نخواسته است.[5]

در بشارت حضرت موسی آمده است که این نبی مثل موسی است (نبی‌‌ای مثل من) و ما در جدول زیر بارزترین خصوصیات حضرت موسی را می‌‌نویسیم و سپس با خصوصیات دو پیامبر دیگر مقایسه می‌‌کنیم تا بهتر بتوانیم تشخیص دهیم کدام پیامبر مثل حضرت موسی است و چون در این بحث می‌‌خواهیم با دوستان مسیحی گفتگو کنیم ما خصوصیات حضرت موسی همانطور که یهودیان و مسیحیان به آن اعتقاد دارند ذکر می‌‌کنیم و خصوصیات عیسی مسیح را طبق اعتقاد خود مسیحیان و خصوصیات پیامبر اسلام را نیز طبق اعتقاد مسلمانان می‌‌آوریم با یک مقایسه اجمالی خواهیم یافت که بین حضرت عیسی و حضرت موسی شباهت ملموسی وجود ندارد و در عوض حضرت موسی بیشترین شباهت را با پیامبر گرامی‌ اسلام دارد

در جدول زیر شباهت‌‌ها و تفاوت‌‌های این پیامبران راطبق اعتقاد پیروانشان بر می‌‌شمریم

  

در ادامه آیه آمده است و کسی که کلام او را نپذیرد من از او انتقام خواهم گرفت بدون شک مراد خداوند از این انتقام عذاب اخروی مسئله برای این پیامبر نیست و در مورد تمام پیامبران وجود دارد و حال آنکه از ظاهر عبارت بر می‌‌آید که این ویژگی به عنوان خصوصیتی بارز برای این پیامبر است .

در نتیجه مراد از انتقام همین انتقام دنیوی است و اشاره به این نکته دارد که پیامبر مذکور مأمور به جهاد خواهد بود و خداوند او را یاری خواهد نمود و از مخالفین وی انتقام می‌‌گیرد.

    

---

[1] . در عبارت اول آمده است «نبی‌ای را از میان تو از برادرانت» اما در دفعه دوم آمده است: «نبی‌ای را برای ایشان از میان برادران ایشان» كه به نظر ما جمله اول به صورت مجمل است و در ضمن به صورت دقیق هم ذكر نشده و عبارت از میان تو (و در بعضی از نسخ ازمیان شما) نیز زیادی است و جزو عبارت اصلی نمی باشد.

زیرا اولاً: در عبارت حضرت موسی كه كلام خداوند را تكرار می‌كند كلمه از میان شما وجود ندارد و اضافاتی نیز بر جمله اول دارد كه بدون شك نمی‌توان آن‌ها را ساخته حضرت موسی دانست و این از شأن آن جناب به دور است. ثانیاً این آیه در كلام پطرس نیز نقل شده و در آنجا نیز فقط كلمه از برادران شما آمده است (اعمال رسولان 19: 3)

[2] . سفر پیدایش(8: 25 )

[3] . (پیدایش باب 27)

[4] . (تكوین 18: 25 و تثنیه 4: 2و5)

[5] . دلیل دیگر آنكه حتی اگر بپذیریم كه عبارت از میان شما صحیح باشد باز هم مشكلی پیش نمی‌آید زیرا استقرار و شوكت و در حقیقت آغاز شیوع اسلام در مدینه بود و اطراف مدینه هم بلاد بنی‌اسرائیل بود مثل خیبر و بنی قنیقاع و بنی‌نظیر و پیامبر از میان ایشان برخواست و از بنی‌اخوة ایشان بود. نكته دیگر آنكه: می‌دانیم كه مخاطب حضرت موسی اسباط دوازده‌گانه بودند. و اگر واقعاً پیامبر مذكور از میان خود ایشان باید بر خیزد دیگر قید از میان برادرانشان معنی ندارد و باید فقط می‌فرمود از میان شما و حال آنكه می‌بینیم قید از میان برادرانتان ذكر می‌كند و حتی در مرتبه دوم به همین قید از میان برادرانتان اکتفا می‌كند.